W ramach waloryzacji umownej strony zastrzegają w umowie stosowne postanowienie przewidujące wysokość świadczenia pieniężnego, które zostanie ustalone dzięki miernikowi wartości, innym niż pieniądz. Ważna jest uwaga, że przedmiotem świadczenia pozostaje dalej pieniądz, mimo ustalenia innego przelicznika. W konkretnej umowie strony odwołują się do pewnego miernika wartości, zakładając że ten miernik będzie miał bardziej stabilną wartość od pieniądza. Przeliczniki wyróżnia się na podstawie klauzul i są to (Rutkowska 2012):
- Klauzula złota – przeliczenie w oparciu o wartość złota.
- Klauzula usług – czyli minimalna lub średnia płaca w gospodarce.
- Klauzula towarowa – przeliczenie według wartości towaru.
- Klauzula walutowa – zwrot następuje w walucie obcej lub na podstawie koszyka walut, czyli kryterium jest inna waluta od tej, na którą opiewał dług pieniężny.
- Klauzule indeksowe (towarowe) – jest to powszechnie znany wskaźnik, np. m² mieszkania.
Te klauzule mają duże znaczenie dla przedsiębiorców ze względu na art. 358¹ §4 k.c. Ograniczenie z tego paragrafu wspiera pewność obrotu i zmusza profesjonalistów do podpisywania klauzul waloryzacyjnych. Jeśli strony jednak nie przewidziały takiej możliwości to ratującym rozwiązaniem jest klauzula rebus sic stantibus z art. 357¹ k.c., którą mogą stosować zarówno profesjonaliści jak i konsumenci (Rutkowska 2012).